Wanneer cultuur botst met geloof

Laatst zat ik in de stoel voor mijn maandelijkse barbierafspraak. In die stoel maak ik altijd een praatje. Mijn barbier, een Indonesische jongen met een Islamitische achtergrond, en ik, een Moluks-Indonesische jongen met een christelijke achtergrond, hadden een fijn en respectvol gesprek over geloof. We zochten vooral overeenkomsten op, bijvoorbeeld rond het thema voorouderverering.

Het is een voorrecht dat zulke gesprekken mogelijk zijn in dit land, zeker op een herdenkingsdag als deze. Een dag waarop we stilstaan bij het leed dat veel van onze samenleving heeft getroffen tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië tot 15 augustus 1945. Zelfs als derde generatie Molukker, merk ik nog steeds de impact. Ik word er erg blij van om te zien dat steeds meer jongeren zich bewust worden van onze geschiedenis.

Openhartig bij de barbier

Bij deze bewustwording merk ik ook dat bewustwording rondom het thema syncretisme erg populair is: de mix van cultuur en geloof. In de barbiersstoel ontdekte ik dat ik niet alleen als christen de enige ben die hier vragen bij heeft; ook mijn Islamitische barbier dacht erover na.

Ons gesprek kwam uit bij voorouderverering. We waren het er snel over eens: als zowel christen als moslim botst deze gewoonte met de leer van onze boeken.

Voorouders en hun invloed

Nu zijn deze barbier en muzikant geen theologen, toch delen we maar al te graag onze persoonlijke ervaringen. In de Indonesische en Molukse cultuur hoef je er niet gek van op te kijken als er sprake is van voorouderverering. Hierbij wordt er om bijvoorbeeld hulp, bescherming of kracht wordt gevraagd aan overleden voorouders in tijden van nood. Zij slaan als het ware een brug naar het hiernamaals - naar God.

Zowel de Bijbel als de Koran spreken zich beide uit tegen het oproepen van geesten of doden. Waarom? Daar worden verschillende redenen voor gegeven, maar een interessante overeenkomst is dat ze beide beschrijven dat het (vaak) misleidende geesten kunnen zijn. De conclusie: God is de enige zuivere en veilige Bron van Waarheid is die je nodig hebt. Als we geloven dat we tot God kunnen bidden, waarvoor zou je dan nog anderen nodig hebben? Opnieuw vonden ik en mijn barber een overeenkomst.

Wanneer cultuur botst met geloof

Lang geleden (vóór de 4e eeuw) leefden de mensen in het huidige Indonesië in een diepe verbinding met en vereerden zij de natuur en voorouders. Je zal ontdekken dat veel geloofsstromingen dan ook zijn "overgebracht" naar het Indonesië zoals we het nu kennen. Er zijn mensen die hierdoor geloven dat mede daarom geen van deze geloofsstromingen "thuishoren" in deze regio. Dat klinkt op zich niet als een gekke gedachte.

Toch zou ik je graag een ander perspectief willen laten zien. De overtuigingen en rituelen van onze voorouders zijn een rijk erfgoed. Ze vertellen over een tijd waarin mensen diep verbonden waren met de natuur, hun gemeenschap én het spirituele. Ze zochten naar bescherming, betekenis en richting in het leven. Hun uitingen laten een voortdurend verlangen zien naar iets dat groter is dan de zichtbare wereld. We zien dat terug in hun oude gebruiken: offers voor voorouders, rituelen bij het planten en oogsten, of het zoeken van zegen bij een berg of bron. Er was een besef van een hogere macht, maar wie dat was, bleef onduidelijk.

Het geloof kwam niet om die geschiedenis uit te roeien, maar om dat verlangen te vervullen. Zie het als het antwoord op een eeuwenoude zoektocht. Van het hindoe-boeddhisme, naar de islam tot het christendom. Alles heeft de Indonesische revue gepasseerd.

Voor mij persoonlijk is het die laatste geworden. De Bijbel is voor mij het enige uitgangspunt die dit diepere verlangen vervuld, en deze leert te begrijpen en te ervaren. Het staat los van cultuur, tradities, rituelen of regels, en tegelijkertijd respecteer ik ook de keuzes van mijn voorouders. Maar ook hun keuzes hebben mij uiteindelijk geleid tot Jezus. In Jezus heb ik de liefdevolle God ontdekt die zichzelf wilde laten leren kennen. Hij had niet alleen één cultuur op het oog, maar de hele wereld, en daarmee ook de eilanden van mijn herkomst.

Dit artikel is geschreven door Daryl Jay Kyle in aansluiting op de Nationale Herdenkingsdag 15 augustus. Beluister hieronder zijn eigen geschreven lied Who Am I, dat begint met de oeroude Molukse hymne: HENA MASA WAJA. Abonneer je hier op zijn YouTube-kanaal.

• Geïnspireerd door het artikel? Doorsturen wordt gewaardeerd en kan via onderstaande knoppen.

• Vragen naar aanleiding van dit artikel? Stuur een bericht via social media (DM) of mail.